Pomysłodzielnia – projekt Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży (PNWM)
Mapa stresu
Ewaluacja i refleksja
Przygotowanie
Stare gazety, kolorowe papiery (najlepiej, żeby materiały były recyklingowe, np. przyniesione z domu przez osoby uczestniczące), nożyczki, kleje, taśma, pisaki, karteczki post-it, sześć arkuszy szarego papieru (pakowego).
Sposób przeprowadzenia
Etap 1:
Osoby uczestniczące samodzielnie zastanawiają się nad tym, w jakich sytuacjach czują stres, jak zachowuje się wtedy ich ciało i co się z nimi w tym czasie dzieje. Mogą rysować i zapisywać różne skojarzenia i refleksje związane ze stresem w formie mapy myśli, której centrum stanowi słowo „STRES”.
Etap 2:
1. Osoby uczestniczące dzielą się na 2–3-osobowe podgrupy i rozmawiają o tym, jak działa na nie stres. Posiłkując się mapami myśli, próbują odnaleźć odpowiedzi na pytania i opowiedzieć innym osobom z grupy:
- Co się dzieje z ich ciałem, gdy odczuwają stres?
- Gdzie w ciele odczuwają stres i w jaki sposób?
- Jakie emocje i myśli się wówczas pojawiają?
- Gdzie w ciele czują wymienione emocje i w jaki sposób?
2. Wszyscy zapisują swoje refleksje na karteczkach post-it. Osoba prowadząca może podpowiedzieć grupom, by przyglądały się temu, które z odpowiedzi się powtarzają, a które są właściwe tylko dla jednej z osób.
3. Kiedy podgrupy skończą swoją pracę, osoba prowadząca prosi uczestniczki i uczestników, by skleili taśmą trzy arkusze papieru pakowego i odrysowali na nich kontur ciała człowieka (jedna osoba może położyć się na papierze, a dwie/trzy inne odrysują kontur ciała).
4. Następnie osoby z podgrup siedząc w kręgu wokół konturu (i tak, by widzieć całą grupę), dzielą się tym, co udało im się wypracować. Opowiadając o tym, naklejają karteczki ze swoimi przemyśleniami w odpowiednich miejscach konturu ciała (na przykład, jeśli na kartce pojawia się zapis „gniew i uczucie ciepła w klatce piersiowej”, karteczkę należy przyczepić na klatce piersiowej „człowieka”.)
5. Kiedy wszystkie grupy umieszczą swoje karteczki post-it, osoba prowadząca zachęca do rozmowy o tym, jak wygląda stworzona przez grupę mapa stresu w narysowanym konturze, które przestrzenie nie zostały wypełnione i co jeszcze warto do niej dopisać.
6. Ostatnim elementem jest rozmowa o tym, na ile łatwo osoby w grupie rozpoznają reakcje stresowe w swoich organizmach.
Etap 3:
1. Osoby uczestniczące wracają do podgrup i zastanawiają się, jak mogą radzić sobie w sytuacjach stresu i towarzyszących im niełatwych emocji. Wszyscy próbują zapisać na karteczkach post-it konkretne propozycje metod/technik/rozwiązań i przyklejają je w odpowiednich według nich miejscach wspólnej mapy stresu (kontur).
2. Po spisaniu pomysłów wszystkie osoby ponownie siadają wokół mapy stresu i rozmawiają o swoich propozycjach:
- Jak można samej/samemu sobie pomagać?
- Co może być wspierające w konkretnych sytuacjach? Z jakiego powodu?
- Czy są rozwiązania uniwersalne?
- Jak dowiadywać się, co może nas wesprzeć i co może wesprzeć w stresie kogoś bliskiego?
Ewaluacja
Osoba prowadząca wyjaśnia, że aby adekwatnie zareagować i sobie pomóc trzeba mieć świadomość tego, co się z nami dzieje w danej sytuacji i jak objawia się stres. Ważne jest nie tylko poznanie i stosowanie technik oraz metod redukcji napięć i stresu, ale przede wszystkim nauczenie się odczytywania sygnałów, które płyną z ciała.
Uwagi
- Ćwiczenie to powinno być kierowane do grup starszej młodzieży, która jest świadoma doświadczenia stresu w ciele. Młodzież młodsza może przed przystąpieniem do pracy potrzebować więcej wsparcia i wyjaśnienia, czym w ogóle jest stres, a w trakcie pracy wskazówek dotyczących tego, jak może działać na nasz organizm.
- Warto w każdej grupie sprawdzić na samym początku, co młodzież wie o stresie – bez dopytywania o szczegóły. Można przykładowo zapytać, kto kojarzy takie doznanie w ciele jak stres i jak często osoby uczestniczące się stresują. Na tym etapie jeszcze bez dopytywania, w jaki sposób doświadczają stresu.
- W przypadku, gdyby któreś z pytań z Etapu 2 było zbyt abstrakcyjne dla młodych ludzi, warto przygotować „podpowiedzi” w postaci konkretnych przykładów-odpowiedzi do każdego pytania. Ważne, by ich nie mnożyć, ale raczej zaprosić młodzież do poszukiwania własnych.
- Jeśli osoba prowadząca widzi, że uczestniczki i uczestnicy udzielają pojedynczych odpowiedzi i szybko przechodzą do następnego pytania, może poprosić ich, by poszukali przynajmniej kilku odpowiedzi na każde z pytań, np.: „Rozumiem, że ty tak masz i w waszej grupie wszyscy tak odczuwają, ale pomyślcie, czy znacie kogoś, kto odczuwa to inaczej? W jaki sposób?”
- Warto przypominać młodym ludziom, że każda osoba ma prawo do różnorodnego odczuwania.
- Warto przygotować sobie wcześniej przykłady różnych technik i metod redukcji stresu, które można pokazać/przećwiczyć z młodzieżą na zakończenie (polecane lektury: Catherine M. Pittman, Elizabeth M. Karle: Zalękniony mózg; Stephen W. Porges: Teoria poliwagalna; Stanley Rosenberg: Terapeutyczna moc nerwu błędnego; Robert M. Sapolsky: Dlaczego zebry nie mają wrzodów?).
Źródło
Idzikowska, Weronika / Pluta, Karolina: Zdrowie emocjonalne młodzieży. 10 wzmacniających praktyk.